kırgızcaKıpçak grubu Türk halklarının eneskilerinden olan Kırgızların adına daha Runik metinlerde rastlanır. Önce Orhon sonra da Uygur Türklerinin egemenliği altında yaşayan Kırgızlar 841 yılında Moğolistan’ daki Uygurları yenilgiye uğratarak bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Kısa süren bu bağımsızlıktan sonra 1207′de Moğol egemenliği altına giren Kırgızlar, Moğol döneminden sonra Çağatay Hanlığı içinde yer aldılar. 17. yüzyıl başlarında Yenisey-Abakan bölgesine gelen Ruslar burada dört Kırgız prensliği bulmuşlardı. 17. yüzyılın ikinci yarısında Kalmuk egemenliğine giren Kırgızların büyük çoğunluğu 18. yüzyıl başlarında Tienşan bölgesindeki bugünkü topraklarına göç etmiştir.
Kırgızlar 19. yüzyılın ikinci yarısında Rus egemenliği altına girmiş ve 1936′da Kırgız Özerk Cumhuriyeti olarak eski Sovyetler Birliği’ne katılmıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla 1991′de bağımsızlıklarını kazanmışlardır.
Eski Sovyetler Birliği’ndeki Kırgızların toplam sayısı 1989 sayımına göre 2.530.998′dir. Güncel verilere göre ise Kırgızistan’ın toplam nüfusu 5.5 milyon civarındadır ve bunun da % 64′ü yani yaklaşık 3.5 milyondan fazlası Kırgızdır. Ayrıca Özbekistan, Tacikistan, Kuzey Afganistan ve Pakistan’da, Çin Halk Cumhuriyeti’nin Sinkiang Uygur Özerk Bölgesi’nde de Kırgız toplulukları vardır. Kırgızlar sünni müslümandırlar.
Sovyet Devriminden sonra yazı dili olan Kırgızca 1924-1926 yılları arasında Arap, 1928-1940 yılları arasında Latin alfabesi ile yazılmıştır. 1940′tan beri Kiril alfabesi ile yazılmaktadır. Kırgızistan 1993′te Ankara’da yapılan toplantıda Latin hallerine geçeceğine dair imza atmışsa da bugüne kadar ciddi bir girişimde bulunmamıştır.
Fu-Yü Kırgızları’nın kullandıkları Türkçehakkında ayrıntılı bilgi aşağıda verilmiştir:Kırgızcanın temel ayırıcı özelliklerinden biriEski Türkçe söz başındaki y- sesinin c-’ye değişmesidir: yagmur>camgır, yer>cer vb. Çeşitli ses öbeklerinin büzülmesi sonucu ortaya çıkan uzun ünlüler de bu dilin dikkat çeken ses özelliklerindendir: tag>to: “dağ”, buzagu>muzo: “buzağı” vb.
Fu-yü Kırgızları Çin Halk Cumhuriyeti’nin Mançurya Bölgesi’nde, Harbin’in kuzeybatısında, Çin’in Heilungkiang eyaletinde yaşamaktadırlar. Kendi yazılı belgelerine göre ataları 18. yüzyıl ortalarında Altay Bölgesi’nden buraya göç etmiştir. Günümüzde sayıları yaklaşık 1500 kişi olan Fu-yü Kırgızları Müslüman’dır.
Fu-yü Kırgızcasında, Kırgızistan Kırgızları gibi yoğun Kıpçak etkisi değil Yenisey-Kırgız Türkçesi özellikleri görülür. Zaten kendilerine verdikleri Gırgız adı da Yenisey-Kırgız kökenlerini göstermektedir.
Fu-yü Kırgızcası, kendisi gibi z (azak) dili olan Sarı Uygurca, Hakasça ve Çulımcaya çok yakındır. Ayrıca Moğolca ve Çulımca tarafından da yoğun biçimde etkilenmiştir. Fu-yüKırgızcasının dil ilişkileri Schönig tarafından ayrıntılı olarak ele alınmıştır (1998). Fu-yü Kırgızları yazı dili olarak Çinceyi kullanmaktadırlar.
Aşağıda Kırgız Türkü şair Aktan Tınıbekov’a ait Kırgız Türkçesiyle yazılmış bir örnekmetin bulunmaktadır. Şiirin Türkiye Türkçesindeki karşılığı alt kısımdadır.
KIRGIZSTAN (Kırgız Türkçesiyle)
Ay carkırap baiınan,
Altını arbın, taiıgan,
Toonun görkemi Kırgız’da.
Kayberen çubap kıyadan,
Kıraandar uçup uyadan,
Zoonun görkemi Kırgız’da.
Bulagı tunuk möltüröp,
Özönü tereñ kürküröp,
Suunun görkemi Kırgız’da.
Aralga tolup salkındap,
Agarıp köldö carkıldap,
Kuunun görkemi Kırgız’da.
Korgoiun, kükürt, tai kömür,
Altın, kümüi, cez temir.
Kendin görkemi Kırgız’da.
Cayloosu cıpar buruldap,
Abası salkın iıbırlap,
Celdin görkemi Kırgız’da.
Kızdarı suluu, uulu mart,
Kelini iayır, köönü iat,
Eldin görkemi Kırgız’da.
Balıgı tuylap carkıldap,
Parahod cüröt iarpıldap,
Köldün görkemi Kırgız’da.
Arkar, kulca toptoikon,
Aralai çubap ottoikon,
Tördün görkemi Kırgız’da.
Cayılsa iiber kölbögön,
Cayında egiz töldögön,
Maldın görkemi Kırgız’da.
Kolhozdo kampa kark tolgon,
Kızılçası kant bolgon,
Dandın görkemi Kırgız’da.
Kırgıyday cagoo tagıngan,
Kıraandık colun sagıngan,
Baldarı sonun kırgızda.
Askanı cançıp col salgan,
Dayradan kanal suu algan,
Balbanı sonun kırgızda.
Argımak atı tañ aikan,
Askeri minse caraikan,
Külüktör sonun kırgızda.
Tulparın toogo çurkatkan,
Duimandı sayıp sulatkan,
Cigitter sonun kırgızda.
Betteise Koioy balbanday,
Duimandı çaap alganday,
Almambet, Bakay, Çubaktan,
Bayırkı Manas, Sırgaktan
Baatırlık kalgan bir nuska.
Akındar tañiıp ırdagan,
Obonun elim tıñdagan,
Ün sonunu kırgızda.
Kol oynotup kayırsa,
Komuz menen kıyakta,
Küü sonunu kırgızda.
Kırgızstan atanıp,
Dañkıbız ketti cıldızga.
Irıska batıp bölöndük
Sovyettik cañı turmuita.

KIRGIZİSTAN (Türkiye Türkçesiyle)
Ay parlayıp baiından,
Altını bol, taimakta olan,
Dağın görkemlisi Kırgız’dadır.
Kayberen yürüyen keçiyolundan,
Alıcı kuiları uçar yuvadan,
Kayanın görkemlisi Kırgız’dadır.
Pınar suyu ieffaf parlaktır,
Irmakları derin, gür akan,
Sunnu görkemlisi Kırgız’dadır.
Adaya dolar serinleyip,
Ağarıp gölde parlayan,
Kuğu kuiunun görkemlisi Kırgız’dadır.
Kuriun, kükürt, tai kömür,
Altın, gümüi, bakır, temir.
Madenin görkemlisi Kırgız’dadır.
Yaylası mis gibi kokan,
Havası serin fısıldayan,
Yelin görkemlisi Kırgız’dadır.
Kızları güzel, oğlu mert,
Gelini açık tabiatlı, gönlü tok,
Halkın görkemlisi Kırgız’dadır.
Balığı oynar parlayıp,
Gemisi yüzen iarıldap,
Gölün görkemlisi Kırgız’dadır.
Dağ koyunu, dağ koçu toplanan,
Hep beraber otlanan,
Otlakların görkemlisi Kırgız’dadır.
Yayılsa çimen sallanmayan,
Yazın ikiz döl yapan,
Malın görkemlisi Kırgız’dadır.
Kolhoz’da ambar tam dolan,
Pancarı ise ieker olan,
Ekinin görkemlisi Kırgız’dadır.
Atmaca gibi boyun bağı takan,
Çeviklik yolunu taslayan,
Gençlerin güzeli Kırgız’dadır.
Kayayı parçalayıp yol açan,
Irmaktan kanalla su alan,
Pehlivanı güzel Kırgız’ın.
Asil cins atı iaiırtır,
Askeri binse yakıiır,
Küheylanları güzel Kırgız’ın.
Küheylanın dağa koituran,
Düimanı sançıp yere seren,
Yiğitleri güzel Kırgız’ın.
Kariılaisa Koioy pehlivan gibi,
Düimanı fei eder gibi,
Almambet, Bakay, Çubak’tan,
Eski Manas, Sırgak’tan
Bahadırlığın kalmıi güzel örneği.
Akındar ahenkle iiir söyler,
Seslerini halkım dinler,
Sesi güzel Kırgız’ın.
Ey maharetini göstererek oynasa,
Kopuz ile kemanda,
Makamı güzel Kırgız’ın.
Kırgızstan adını alıp,
iöhretimiz ulaitı yıldıza.
Rızıka batıp bolluk içine girdik
Sovyetlerin yeni hayatında.
      (Görüntülemek istediğiniz lehçenin adına / bayrağına dokunun.)